Harmonik Hafifletici ( Harmonics Mitigating) Trafoları

Harmonik Hafifletici Trafolar sadece elektriksel yalıtım ve gerilim değiştirme görevini görmekle kalmayıp, faz kayması yaratarak, harmonikleri yok edebilirler. 

Bu trafolar esas olarak sıfır sekans harmonikler (3,9, 15 ....) i yok ederler ama ihtiyaca göre, tek çıkışlı ,çift çıkışlı ve üç çıkışlı yapılabilir. Burada ihtiyaçtan kasıt elimine edilmesi istenen harmonik seviyelerdir:

Tek çıkışlı : 5., 7., 17., 19.harmoniklere

Çift Çıkışlı : (Bunlar da) 5,7,17 ve 19. harmoniklere

Üç Çıkışlı: 5,7,11,13 . harmoniklere yüksek empedans göstererek bir anlamda elimine ederek, primer tarafa geçmelerini engellemiş olurlar.

Şebekede harmoniklerin bulunması, bilindiği gibi motorlarda ,aydınlatma ekipmanlarında, şalt cihazlarında, kompanzasyon kondansatörlerinde, motor kontrol merkezlerinde (MCC) , trafolarda ve yarıiletken teknolojisiyle üretilmiş olan anahtarlama ekipmanlarında aşırı ısınma ve arızalara sebep olurlar. Bu harmonikler ayrıca, elektrik-elektronik ekipmanlarda ve bilişim cihazlarında arızalara sebep olarak veri kaybına da sebep olurlar.

Kontrol sistemine ait hatalar genellikle ,harmoniklerden ileri gelen elektriksel gürültü neticesinde ortaya çıkar.

Harmonik akımlar durduk yerde sigortaların atmasına sebep olabilirler.

Harmonik akımlar ayrıca devre kesicilerde istenmeyen açmalara sebep olabilirler.Yakın geçmişte olduğu kadar günümüzde de, harmoniklerin sebep olduğu istenmeyen durumların önlenebilmesi için , genellikle şebeke boyutlandırmalarında, hesap yönteminin öngördüğü büyüklüklerin artırılması yolu tercih edilmektedir.

Halbuki, hesap yöntemiyle bulunan boyutların artırılması sayesinde, harmonikler şebekenizden uzaklaşmış olmamaktadır.

Son tahlilde, giderilemeyen bu harmoniklerin şebeke üzerinde istenmeyen bir takım etkileri neticesinde aşağıda kısaca özetleyebileceğimiz daha uzun vadeli zararlar ortaya çıkmaktadır.

· Trafo ve ekipmanlarda, yüksek harmonik seviyelerinin doğurduğu aşırı ısınma neticesinde yüksek enerji kayıpları

Şekil: Harmonik Hafifletici Trafoların

              Şebekeye Dahil Edilmesi

· Hassas elektronik cihazların zarar görmesi ve cihazlarda harmoniklerin oluşturduğu gerilim harmoniklerinin sebep olduğu düzgün olmayan işleyişler.

· İşletmenizde oluşan harmoniklerin şebekeye tesir etmesi neticesinde, elektrik şebeke tarafında oluşan aşırı yüklenmeler.

· Yukarıda sayılan arızalar sonucu oluşan , işletmeye ait süre kaybı.

Harmonik hafifletici trafolar güç sisteminizde oluşan harmonik seviyelerinin düşmesine yardımcı olmaktadır. K-boyutlandırmalı (K-rated )trafolar harmoniklerin yok edilmesini sağlayamamaktadırlar. Harmonik hafifletici trafoların tekniğine uygun bir şekilde tesisatınızda yer almasıyla birlikte, sisteminizde harmonikler ciddi oranda azalacaktır. Bu trafolar, şebekenizde harmonikler söz konusu ise, normal bir güç trafosunun iki katı kadar yüklenebilirler. Harmoniklerin düşürülmesiyle birlikte gelen enerji verimliliği neticesinde, % 50 ye kadar işletme maliyetinizi düşürebilir. K-boyutlandırmalı trafolardan daha temiz bir enerji sağlayarak, oluşabilecek zarar riskini de aynı şekilde düşürürler. Yanda 4 katlı bir ofis binasında bu trafoların nasıl yer alacağını gösterir bir şekil verilmiştir.

Dikkat edilirse, her katta kat panoları ile ana dağıtım panosu arasına ayrı ayrı bu trafolardan yerleştirilmiştir.

Elektrik Piyasası Lisanssız Üretim Sıkça Sorulan Sorular

1) Kimler lisanssız elektrik üretim tesisi kurabilir?

Elektrik abonesi olan herkes, her gerçek veya tüzel kişi lisanssız elektrik üretim tesisi kurabilir. Bu kişilerin kendi uhdelerinde en az bir tüketim tesisi, yani aboneliği bulunması gerekir. Aboneliği olmayan kişiler, lisanssız elektrik üretim tesisi kuramaz. Apartman yönetimi gibi gerçek ya da tüzel kişi olmayan aboneler lisanssız elektrik üretim tesisi kuramaz.

2) Üretim tesisi ile ilişkilendirilecek tüketim tesisinin başvuru sırasında elektrik tüketiyor olması gerekiyor mu?

Hayır. Ancak üretim tesisi ile ilişkilendirilecek tüketim tesisinin başvuru sırasında tamamlanmamış ya da inşasına başlanmamış olması halinde, ilgili tüketim tesisinin üretim tesisinin geçici kabulü yapılarak işletmeye alındığı tarihe kadar tamamlanması zorunludur.

3) Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak lisanssız elektrik üretim tesisi kurulabilir mi?

Evet, kurulabilir.

4) Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulacak lisanssız elektrik üretim tesisleri için kurulu güç sınırı var mıdır?

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulacak elektrik üretim tesisleri azami 1 MWegücünde kurulabilir ve sisteme en fazla 1 MWe olarak bağlanabilir. Lisansız elektrik üretimi kapsamında kurulacak mikrokojenerasyon tesisleri için söz konusu limit 100 kWe''dir. Bunun yanında 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 14 üncü maddesi çerçevesinde lisans almaksızın ve şirket kurmaksızın veya sadece lisans almaksızın kurulabilecek diğer üretim tesisleri için iletim ve dağıtım sistemine bağlantı yapılmasına ilişkin düzenlemelerin getirdiği sınırlamalar dışında kurulu güç üst sınırı bulunmamaktadır.

5) Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak lisanssız elektrik üretim tesisi kurulması halinde üretilen ihtiyaç fazlası elektrik kime satılabilir? Satışa ilişkin sınır var mıdır?

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulacak elektrik üretim tesislerinden üretilen elektriğin ihtiyaç fazlası kısmı, üretim tesisinin kurulduğu bölgede görevli tedarik şirketi aracılığıyla Yenilenebilir Enerji Kaynakları (YEK) Destekleme Mekanizması kapsamında değerlendirilmektedir. Herhangi bir satış kısıtı yoktur. Ancak abonelik çerçevesinde üretim tesisi ile ilişkilendirilen tüketim tesisinde sürekli bir tüketimin olması gerekir. YEK destekleme mekanizması piyasa işletmecisi (mevcut durumda TEİAŞ) tarafından işletilen piyasa bazlı bir satın alma mekanizması olup elektriği kamu satın almamakta, ancak kamu sistemin işleyişini garanti altına almaktadır.

6) Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak lisanssız elektrik üretim tesisi kurulması halinde üretilen ihtiyaç fazlası elektrik kime hangi fiyattan ve kaç yıl süreyle satılabilir?

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulan elektrik enerjisi üretim tesislerinden üretilen elektriğin ihtiyaç fazlası kısmı YEK Kanununa ekli I sayılı Cetvelde yer alan fiyattan 10 yıl süreyle satın alınır. İhtiyaç fazlası elektrik enerjisinin 10 yıl sonra ne olacağı hususunda, ilgili kanun hükümlerinde yapılacak düzenlemeyi müteakip açıklığa kavuşacaktır.

7) Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretim tesisleri YEK Kanununa ekli II sayılı Cetvelden yararlanabilir mi? Yararlanabilirse hangi tarihten itibaren kaç yıl süreyle yararlanabilir?

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretim tesisleri YEK Kanununa ekli II sayılı Cetvelde öngörülen yerli aksam destek bedeli ödemesinden 5 yıl süreyle yararlanabilir. Bu yararlanma üretim tesisinin işletmeye girdiği tarihten itibaren başlayacaktır.

8) Lisans almaksızın ve şirket kurmaksızın kojenerasyon tesisi kurulabilir mi? Bu durumda kurulu güç sınırı var mıdır?

Evet, kurulabilir. Lisanssız kurulacak kojenerasyon tesisleri için %80''nin üzerinde toplam verimlilik şartının sağlanması koşuluyla üretim tesislerinin iletim ve dağıtım sistemine bağlanılmasına ilişkin düzenlemelerin getirdiği sınırlamalar dışında kurulu güç kısıtı yoktur.

9) Lisans almaksızın kojenerasyon tesisi kurulması halinde üretilen elektrik kime satılabilir?

Lisanssız kurulacak kojenerasyon tesislerinden üretilerek ihtiyaç fazlası olarak sisteme verilen elektrik enerjisi satılamaz. Bu tesisler, sadece üretim tesisini kuran kişinin elektrik ihtiyacını karşılamak için kurulabilir. Bu tesislerde üretilen elektrik enerjisinin ihtiyaç fazlası kısmı sisteme verilemez, gün öncesi ve dengeleme güç piyasalarında satılamaz ve bir başka kişiye ikili anlaşmayla satılamaz. Buna rağmen, bu tesislerde üretilen elektrik enerjisinin ihtiyaç fazlası kısmının sisteme verilmesi halinde, ilgili kişiye sisteme verilen ihtiyaç fazlası enerji için herhangi bir bedel ödenmez, ihtiyaç fazlası enerji YEK Destekleme Mekanizmasına katkı olarak değerlendirilir.

10) Lisans almaksızın mikrokojenerasyon tesisi kurulabilir mi? Bu durumda kurulu güç sınırı var mıdır?

Evet, kurulabilir. Mikro kojenerasyon tesisinin kurulu gücü 100 kWe ile sınırlıdır.

11) Lisans almaksızın mikrokojenerasyon tesisi kuran kişiler ürettikleri elektriği kime satabilir?

Lisanssız mikrokojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişilerin ihtiyaçlarından fazla olarak ürettikleri elektrik enerjisi 5346 sayılı YEK Kanunu eki I sayılı Cetvelde yer alan en düşük fiyattan bölgede faaliyet gösteren görevli tedarik şirketi tarafından satın alınır. Söz konusu elektrik enerjisi bunun dışında piyasada ikili anlaşmalar, gün öncesi veya dengeleme güç piyasalarında satılamaz.

12) Lisanssız elektrik üretimi kapsamında kojenerasyon ve mikrokojenerasyon tesisleri YEK Kanununa ekli II sayılı Cetvelde yer alan fiyatlardan yararlanabilir mi?

Hayır, yararlanamaz.

13) Lisanssız elektrik üretim tesisi kurmak için nereye başvuru yapmak gerekir?

Lisanssız elektrik üretim tesisi hidrolik kaynaklara dayalı olarak kurulmak istenmesi halinde üretim tesisinin kurulacağı yerin İl Özel İdaresine veya il özel idaresinin bulunmadığı yerlerde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığına, diğer kaynakların kullanılmak istenmesi halinde ise ilgisine göre üretim tesisinin kurulacağı bölgedeki dağıtım şirketine ya da OSB’ye yapılır.

14) Lisanssız elektrik üretim tesisi kurmak için yapılan başvurularda hangi belgeler sunulur?

15) Hidrolik kaynaklara dayalı üretim tesisi kurmak amacıyla arazi edinimi için kamu veya hazine veya orman arazisini tahsise yetkili kuruluşlara başvuru yaptım. Ancak tahsis yapılmıyor. Ne yapmalıyım?

Kamu, hazine arazisi veya orman sayılan alanlar üzerinde hidrolik kaynaklara dayalı lisanssız elektrik üretim tesisi kurmak için arazinin ilgili mevzuatına göre kullanım hakkının edinilmesi gerekir. Bu belge edinilemiyorsa; ancak söz konusu arazi bir başkasına da tahsis edilmemişse, tesis sahasını/mahallini tahsise yetkili Orman Genel Müdürlüğü, , Milli Emlak Genel Müdürlüğü veya İl Özel İdaresi (İl Özel İdaresi bulunmayan yerlerde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı) gibi ilgili kurumdan alınacak, arazinin bir başkasına tahsis edilmediğini ve tahsis için ilgilisince başvuru yapıldığını bildirir resmi yazı başvuru aşamasında yeterli kabul edilecektir.

16) Onbeşinci sorudaki imkan rüzgar ve güneş enerjisine dayalı üretim tesisleri için de tanınıyor mu?

Hayır, tanınmıyor. Ancak, ilgili kamu tüzel kişiliklerinden izin alınmak şartıyla rüzgar ve güneş enerjisine dayalı lisanssız üretim tesisleri de kurulabilir.

17) Lisanssız üretim tesisi kurmak için ilgili mevzuatına göre üretim tesisi yeri tahsislerinde yetkili kamu kurum ve kuruluşlarının EPDK''nın iznini veya olurunu alması gerekir mi?

Lisanssız elektrik üretimi tesisleri için tesisin kurulacağı yerin, sahibi olan kamu kurum ve kuruluşlarının ilgili mevzuatına göre edinilmesi gerekir. Bu çerçevede ilgisine göre orman mevzuatı, mera mevzuatı, milli emlak mevzuatı çerçevesinde izin alınması gerekmektedir. Lisanssız üretim tesisleri kurulması için Kurumca (EPDK) kamulaştırma yapılmamaktadır. Kurum (EPDK) tesis yeri edinimlerine de müdahil olmamaktadır. Bu edinimde yetki ve sorumluluk ilgili mevzuatı uygulamakla görevli ve yetkili kamu kurum ve kuruluşlarındadır.

18) Belediye lisanssız tesis inşaatına izin vermiyor. Ne yapmalıyım?

Belediye sınırları içinde kalan bir alanda lisanssız elektrik enerjisi tesisi kurmak için başvurduğu belediyelerin, gerekli mevzuatı uygulayarak başvuru sahibinin başvurusunu yine söz konusu mevzuatta tanımlanan sürede olumlu ya da olumsuz sonuçlandırması gerekmektedir. Lisanssız elektrik üretim tesisi kurmak isteyen kişiler de ilgili mevzuatta öngörülen gereklilikleri sağlamakla yükümlüdür. Belediyelerin de kişilerin 6446 ve 5346 sayılı Kanunlara dayalı lisanssız elektrik üretim tesisi kurma haklarını mevzuata aykırı biçimde engellememeleri gerekmektedir.

19) Yönetmeliğin 12 nci maddesinin üçüncü fıkrasında AG seviyesinden öngörülen kısıtlar tesis kurmak isteyen kişinin kendi mülkiyetindeki trafolar için de uygulanacak mıdır?

Hayır, uygulanmaz. Transformatörün başvuru sahibine ait olması durumunda, söz konusu kapasite transformatör gücü kadar olabilir.

20) Bir kişi birden fazla tesis kurabilir mi?

Bir abonelik için yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi kurulmak istenmesi halinde azami 1 MWe kurulu gücünde bir üretim tesisi kurulabilir ya da toplam kurulu gücü 1 MWe olacak şekilde birden fazla üretim tesisi kurulabilir ya da mikrokojenerasyon tesisi kurulabilir. Mikrokojenerasyontesislerinin i kurulu gücü 100 kWe ile sınırlıdır.

21) Bir kişi birden fazla dağıtım bölgesinde ayrı ayrı üretim tesisleri kurabilir mi? Kurabilirse bu tesisler bakımından kurulu güç sınırı var mıdır?

Bir gerçek ya da tüzel kişinin birden fazla dağıtım bölgesinde aboneliği olabilir. Bu çerçevede ilgili kişi her dağıtım bölgesinde her bir aboneliği için lisans almadan elektrik üretim tesisi kurabilir. Bu tesislerin yenilenebilir enerji kaynaklarından birine dayalı olması halinde 1 MWe kurulu güç sınırı,mikrokojenerasyon olması halinde ise 100 kWe kurulu güç sınırı vardır.

22) Hidrolik kaynaklara dayalı olarak lisanssız elektrik üretim tesisi kurmak için yaptığım başvuru alınmıyor, işleme konulmuyor, ne yapmalıyım?

İl özel idareleri Kanun ve Yönetmelik gereği her takvim ayında lisanssız elektrik üretim başvurularını almakla görevlidir. Ancak hidrolik kaynaklara dayalı lisanssız üretim tesisleri için başvuru aşamasında il özel idarelerince istenecek olan belgelere ilişkin olarak DSİ tarafından çıkartılacak yönetmelikte lisanssız elektrik üretimine ilişkin henüz bir düzenleme yapılmamış olması nedeniyle, başvuruların ilk inceleme evresinde reddedilmesi gerekmektedir. Bir başka ifadeyle, söz konusu başvuruların il özel idareleri tarafından, işleme konulmaksızın ilgiliye iade edilmesi gerekir.

23) Hidrolik kaynaklara dayalı olarak lisanssız üretim tesisi kurmak için DSİ Bölge Müdürlüğüne başvuru yapmalı mıyım?

Hidrolik kaynaklara dayalı lisanssız elektrik üretim tesisi başvuruları üretim tesisinin kurulacağı yerin il Özel İdaresi veya il özel idaresi bulunmayan yerlerde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığına yapılacaktır.

24) DSİ lisanssız elektrik üretim ile ilgili mevzuatı ne zaman yayınlayacak?

Bu konunun DSİ Genel Müdürlüğü nezdinde takip edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.

25) Lisanssız elektrik üretim başvurularında kaynak kullanım hakkını edindiğime dair belge istenecek mi?

Lisanssız elektrik üretim tesisinin yenilenebilir enerji kaynaklarından birine dayalı olması halinde kural olarak kaynak kullanım hakkının edinildiğine dair belge sunulması gerekir. Ancak rüzgar, güneş,biyokütle ve biyokütleden elde edilen gaza (çöp gazı dâhil) dayalı olarak kurulacak üretim tesisleri için bu belge istenmemektedir.

26) Lisanssız elektrik üretim tesisinin kamu veya hazine arazisi veya orman sayılan alanlar üzerine kurulmak istenmesi halinde ne yapmalıyım?

Lisanssız elektrik üretim tesisinin kamu, hazine veya orman arazisine kurulmak istenmesi halinde, arazinin ilgili mevzuatına göre kullanım hakkının edinildiğine dair belge edinilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, ilgili mevzuatı hazırlama ve uygulamakla görevli ve yetkili kurum ve kuruluşlara başvuru yapılması gerekmektedir. Ancak kamu, hazine veya orman arazisine kurulacak tesisin hidrolik üretim tesisi olması halinde kaynak kullanım hakkı edinilememiş ise söz konusu arazi bir başka kişiye de tahsis edilmemiş olduğunun, tesis sahasını tahsise yetkili kurum veya kuruluştan alınacak, arazinin bir başkasına tahsis edilmediğini ve tahsis için ilgilisince başvuru yapıldığını bildirir resmi yazı, başvuru aşamasında yeterli kabul edilecektir.

27) Lisanssız elektrik üretim tesisi kurulmasında devlet tarafından sağlanan teşvikler hakkında bilgi verir misiniz?

Lisanssız elektrik üretim tesisleri Yönetmelik ve Tebliğ kapsamına göre kurulmakta ve bu tesisleri kuran kişiler bu tesislerde kendi ihtiyaçları için elektrik üretmeye yetkili kılınmıştır. Bu kişilerdenkojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler ile iletim ve dağıtım sistemini kullanmadan aynıbaradan üretip tüketmek üzere üretim tesisi kuran kişiler tarafından üretilen elektrik enerjisi sadece kendi ihtiyaçları için üretebilecektir. Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı tesis kuran gerçek ve tüzel kişilerin ihtiyaçlarından fazla ürettikleri elektrik enerjisi 10 yıl süreyle, görevli tedarik şirketi vasıtasıyla YEK destekleme mekanizması kapsamında değerlendirilir. Bu çerçevede, yenilenebilir enerji kaynakları için YEK Kanununa ekli I sayılı cetvelde kaynak bazında öngörülen fiyat uygulanır. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan mikrokojenerasyon tesislerinde üretilerek ihtiyaç fazlası olarak sisteme verilen elektrik enerjisi için aynı cetvelde yer alan en düşük fiyat uygulanır.

28) Lisanssız elektrik üretim tesisleri için kredi ve diğer finansman imkanları hakkında bilgi verir misiniz?

Lisanssız elektrik üretim tesislerine kredi verilmesi veya diğer finansman imkanlarının temin edilmesi Kurumun görev alanında değildir. Lisanssız elektrik üretim tesisleri için gerekli finansman ihtiyacının öz sermaye, kredi veya diğer finansman yöntemleri ile karşılanması hususu üretim tesisini kuracak kişinin uhdesindedir.

29) Rüzgar ve güneşe dayalı lisanssız elektrik üretim tesisleri için ölçüm zorunluluğu var mıdır?

Hayır, yoktur.

30) Yönetmeliğin 7 nci maddesinin birinci fıkrasında geçen "kullanım hakkını gösterir sair belge" ifadesinden ne anlaşılmalıdır?

Yönetmelik lisanssız üretim tesisi kurmak üzere başvuru yapacak kişilerin üretim tesisinin kurulacağı yerde/mahalde tam bir yetki ile kullanım hakkına sahip olmasını istemektedir. Bu nedenle ilgililerin mülkiyet hakkı veya kiralama kapsamında kullanım hakkına sahip olmaları gerekmekte ya da tesis sahasının kullanımının bir başkasının müdahalesiyle kesintiye uğramayacak biçimde ilgilisinde olduğunu ispatlayacak kullanım hakkını gösterir bir belge ile ispatlanması istenmektedir. Örneğin 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ve 1512 sayılı Noterlik Kanunu ve ikincil mevzuatı çerçevesinde düzenlenmiş olan Düzenleme Şeklinde Zilyetliğin Devri Sözleşmesi ancak, yukarıda açıklandığı üzere, müdahaleden ari bir kullanım hakkı sağladığının tespit edilmesi halinde kullanım hakkını gösterir sair belge olarak değerlendirilebilir.

31) Lisanssız üretim tesisinde üretilen ve sisteme verilen enerji nasıl mahsup edilecek? 

Lisanssız üretim tesislerinde üretilerek sisteme verilecek ihtiyaç fazlası enerjinin mahsubu üretim tesisinin tüketim tesisi ile aynı yerde olması veya aynı yerde olmaması halinde farklı olacaktır. Üretim tesisi ile tüketim tesisinin aynı yerde kurulu olması halinde sisteme verilen ihtiyaç fazlası enerji çift taraflı ölçüm yapan sayaç vasıtasıyla saatlik olarak mahsuplaştırılarak, sonuçta üretim fazlası varsa (ihtiyaç fazlası enerji) söz konusu miktar kaynak bazında belirlenmiş destek fiyatının o günkü MerkezBankası ABD Doları döviz alış kuru ile çarpılarak elde edilen değer, üreticinin alacak hesabına yazılır.Örneğin, çatısında güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kurulu olan bir evin bir gün içinde saatlikbazda mahsuplaştırma sonucunda 60 kWh tüketimi ve 100 kWh üretimi olduğunu varsayalım. Bu durumda; sisteme verdiği ihtiyaç fazlası elektrik enerjisi için (100 kWh x 0,133 ABD$/kWh x 1,99 TL/ABD$) = 26,467TL alacak hesabına yazılır.

Sistemden çektiği 60 kWh’lik tüketimi için ise mevcut aboneliği ve tedarikçisi esas alınarak meri mevzuat hükümleri kapsamında tüketim faturası oluşturulur. Bu işlemler her gün için saatlik bazdaayrı ayrı yapılarak sonuçta ay sonundaki alacak ve borç hesabı belirlenir. Bu miktar üzerinden sistem kullanım bedeli eklenerek işlem sonuçlandırılır. Sisteme verilen ihtiyaç fazlası enerji için sistem kullanım bedeli tahakkuk ettirilir.   

Üretim tesisi ile tüketim tesisinin farklı yerlerde olması halinde, sisteme verilen ve sistemden çekilen enerji ayrı ayrı kaydedilir. Çekilen enerji, verilen enerjiden saatlik olarak mahsuplaştırılır. Sonuçta üretici için sisteme verilen ihtiyaç fazlası enerji için alacak, sistemden çekilen enerji için borç hesabı oluşturulur. Ancak bu durumda sistem kullanımına ilişkin bedeller hem sistemden çekilen hem de sisteme verilen enerji için ayrı ayrı uygulanır.

32) Lisanssız üretim tesisi kuran kişi üç zamanlı abone ise mahsuplaşma hangi zaman dilimi için yapılacak?

Bu durumda günlük yerine üç zamanın her biri için saatlik bazda ayrı hesap yapılacaktır. Yani bir gün için, bir hesap değil saatlik bazda yapılmış üç hesap oluşturulacaktır.

33) Fabrikamızda ortaya çıkan çürük/atık buharı elektrik üretimi amacıyla kullanmak istiyoruz. Ancak hangi kapsama girdiği konusunu açıklığa kavuşturur musunuz?

Kanun lisanssız elektrik üretimini kaynak ve tesis tipi bazında tanımlamıştır. Buna göre lisanssız elektrik üretimi ya yenilenebilir enerji kaynağına dayalı olmalı ya da tesis tipi olarak kojenerasyon veyamikrokojenerasyon özelliği göstermelidir. Atık veya çürük buhar yenilenebilir enerji kaynağı olarak değerlendirilememektedir. Ancak proses sonucu oluşan atık/çürük buharın kullanımınınmikrokojenerasyon veya kojenerasyon tesisi kapsamında projelendirilmesi halinde lisanssız elektrik üretim mevzuatı içinde değerlendirilmesi mümkün olabilecektir. İmdat grupları ile şebekeye bağlantı tesis etmeyecek üretim tesisleri de lisanssız elektrik üretim mevzuatı kapsamında değerlendirilmektedir. Bu konularda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının çıkardığı mevzuata uygun işlem yapılması gerekmektedir.

34) Şebekeye bağlı ne demektir?

Lisanssız elektrik üretim mevzuatı uyarınca elektrik dağıtım şebekesine irtibat tesis eden (direkt=doğrudan) her türlü üretim tesisi şebekeye bağlı (on-grid) kabul edilmektedir. Ayrıca bir tüketim tesisine ya da onun barasına bağlantı yaparak (indirekt=dolaylı) dahi olsa şebekeyle irtibatlı olan üretim tesisleri de şebekeye bağlı üretim tesisi kabul edilmektedir.

35) Üretim tesisi ile tüketim tesisinin aynı yerde olması ne demektir ve ne anlama gelmektedir?

Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasında; "üretim tesisiyle tüketim tesisinin dağıtım sistemine aynı baradan bağlı olması halinde ilgili üretim ve tüketim tesisleri aynı yerde kabul edilir"ifadesi yer almaktadır. Bu durum en genel olarak fiziksel olarak aynı mekanda kurulmak anlamına gelmektedir. Çatıya kurulacak güneş panelleri, bahçeye kurulacak biyogaz tesisi ya da rüzgar gülü uygulamasında olduğu gibi. Aynı yerde olma durumunda bağlantı, tüketim tesisiyle doğrudan irtibatlı olduğundan üretilen elektrik enerjisi öncelikle aynı yerdeki tüketim tesisinde tüketilmekte ve enerjinin tüketim tesisinde tüketilemeyen kısmı sayaçtan geçerek sisteme çıkmaktadır. Buna net ölçüm yöntemi adı verilmektedir. Böylece ilgilisi genelde, sistemden çekeceği elektrikten daha ekonomik fiyata elektrik kullanıyor olacaktır. Elektrik fiyatları sabit destek fiyatlarından yüksek olduğu sürece, ki geçmiş dönem sonuçları bunu doğrulamaktadır, üretici karda olacaktır.

36) Üretim tesisi ile tüketim tesisinin aynı fiziksel mekanda olması halinde baradan bağlanması zorunlu mudur?

Üretim tesisinin fiziksel olarak tüketim tesisinin bulunduğu yerde kurulmak istenmesi halinde üretim tesisinin bağlantısının öncelikle tüketim tesisi barasından yapılması imkanı varsa bağlantının buşekilde tesis edilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak üretim tesisinin, tüketim barasından bağlanması teknik olarak imkan dahilinde ise bağlantının gerekli teknik ve güvenlik şartları sağlanarak tüketimbarasından yapılması öngörülmektedir.

37) Yönetmeliğin 12 nci maddesinin üçüncü fıkrasında yer verilen AG seviyesinden bağlantıkısıtına ilişkin hükmün, tüketim tesisiyle üretim tesisi aynı yerde olan ve trafosu kendisine ait lisanssız elektrik üretim tesisi başvurusu yapan kişiler bakımından nasıl uygulanacağını açıklar mısınız?

Yönetmeliğin 12 nci maddesinin üçüncü fıkrası "AG seviyesinden bağlanacak üretim tesislerinin toplam kapasitesi, bu üretim tesislerinin bağlı olduğu dağıtım transformatörünün İlgili Şebeke İşletmecisine ait bir transformatör olması halinde transformatör gücünün yüzde otuzunu geçemez. Transformatörün başvuru sahibine ait olması durumunda, söz konusu kapasite transformatör gücü kadar olur."hükmünü amirdir. Bu çerçevede özel kişilere ait trafolarda yukarıdaki hükümde geçen %30kısıtının uygulanmasına gerek yoktur. Ancak bu durumda dahi Yönetmeliğin 6 ncı maddesi hükmüne aykırı bir uygulamaya imkan verilemeyecektir.

38) Lisanssız üreticiler için otoprodüktör fideri donatılması istenebilir mi?

Lisanssız üretim tesislerinin sisteme güvenli olarak bağlanabilmesi için gereken koşullar Yönetmelik ve Tebliğ''de belirlenmiştir. Bu sebeple lisanssız üretim tesisleri için otoprodüktör fideri donatılması uygulamasına, ancak teknik zorunluluk halinde başvurulması gerekmektedir.

39) Lisanssız elektrik üretim başvurusu reddedilen kişilerin aynı yıl içindeki bir sonraki başvurularında yeniden ücret alınacak mıdır?

Tebliğ kapsamında yapılan başvuruların her biri diğerinden bağımsız olup, başvuru şartlarının her başvuru için ayrı ayrı kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede her başvuru için ayrı başvuru bedeli ödenmesi gerekmektedir.

40) Lisanssız elektrik üretiminde bulunan kişiler fatura kesecek mi? Faturada hangi kalemlerin yer alması gerekiyor?

Diğer ekonomik faaliyetlerde olduğu gibi, elektrik piyasasında lisanssız elektrik üretimi faaliyetinde bulunan kişilerin de ihtiyaç fazlası elektrik enerjisi bedelinin tahsili için ilgili görevli tedarik şirketine fatura göndermeleri gerekmektedir. Faturada nelerin yer alacağı hususunda, elektrik piyasasına ilişkin ilgili mevzuat hükümleri ile mali konulara ilişkin diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde işlem tesis esilmesi gerekmektedir.

41) Destek ödemesi için yapılacak işlemleri sırasıyla belirtir misiniz?

Astabil OP-AMP Multivibratör

Bu devrenin nasıl güzel ve öğretici bir devre olduğuna göz atalım.

Öncelikle kondansatörün boş ve opamp çıkışının pozitif d.c besleme (opamp ) +V (şekilde+ Vcc ve –Vee değerleri arasındaki fark besleme gerilimi aynı zamanda opamp doyum değeridir ) geriliminde doyum durumunda olduğunu kabul edelim.

Kondansatör C çıkış gerilimi Vo ile R direnci üzerinden , şarj olmaya başlar ve bu olay RC zaman sabiti ile gerçekleşmektedir.

Astabil OP-AMP Multivibratör

RC devrelerinin çalışma prensiplerinden hatırlayacak olursak, kondansatörün zaman sabitinin 5 katı bir sürede Vout değerine ulaşmak isteyeceğini göreceğiz. Ne var ki , kondansatörün şarj geriliminin opamp evirici girişindeki değeri , evirmeyen (çıkış geriliminin R1 ve R2 gerilim bölücü üzerinden bir kısmı yani Vref ) girişe göre eşit veya daha büyük olduğunda , opamp çıkışı polarite değiştirerek ters işaretli (negatif) d.c opamp besleme gerilimi –V değerini alacaktır.

Bunla beraber, kondansatör pozitif değerli doyum değeri +V değerine doğru dolarken, bir anda üzerinde opamp çıkışındaki ters -V gerilimini göreceğinden , bir anda boşalmaya başlayacak,ve bu şekilde –Vref değerine ulaşıncaya dek ters yönde dolacak ve bu doldur boşalt işlemi bu şekilde devam ederek opamp devresine –V ve +V doyum değerleri arasında osilasyon yapma imkanı verecektir.

Hibrit Araçların Sınıflandırılması

Dört tip hibrit araç söz konusudur.

1 – Mikro Hibrit: Trafikte seyrederken araç durduğunda otomatik olarak motoru durduran, kalkışa geçildiğinde de otomatik olarak motoru çalıştıran en yalın tiptir.

2- Hafif Hibrit: Mikro hibrit tipine ek olarak, rejeneratif üretim yapan , içten yanmalı motorun yanında,  bir elektrik motoruna sahip olan ve 60 voltun üzerinde çalışan tiptir.

3- Tam Hibrit: hafif hibritin özelliklerine ek olarak, trafikte zaman zaman tamamen elektrik motoru aracı tahrik edebilir.

4- Tak Çalıştır (plug-in) Hibrit: Tam hibritin özelliklerine ek olarak batarya şarjı , dolum yapılacak tesiste,  duvarda bulunan bir hibrit  araç dolum prizinden yapılabilir.