Güç sistemlerinin gerilimi yükteki değişim ile ilişkilidir. Düşük yüklerde gerilim yüksek, büyük yüklerde ise düşüktür. Gerilimi belli limitlerde tutabilmek için , gerilim düşükken gerilimi yükseltecek, gerilim yüksekken düşürecek bir mekanizmaya ihtiyaç duyulur. Aşağıda gerilim kontrolü için kullanılabilecek sistemleri veriyorum:
1. Yükte Kademe Değiştirebilen Trafolar
2. Yüksüzken Kademe Değiştirebilen Trafolar
3. Şönt Reaktörler
4. Senkron Faz Düzenleyicisi
5. Şönt Kondensatörler
6. Statik VAR Sistemler
Sistem gerilimini şönt reaktör yardımıyla kontrol etmeye “şönt kompanzasyon” adı verilir. Bu kompanzasyon iki türlüdür: Statik ve Senkron Kompanzasyon. Statik şönt kompanzasyonunda şönt reaktör, şönt kondansatör ve statik VAR sistemler kullanılırken, diğerinde senkron faz düzenleyicisi kullanılır. Aşağıda biraz daha detaya girelim:
 |
| Yüksek Gerilim Trafo Merkezlerinde Reaktif Güç Kompanzasyonu |
Bu metotla gerilim yük trafosunun sarım (dönüştürme ) oranını değiştirerek kontrol edilir.Öncelikle trafo şebekededen ayrılır sonra kademe değiştirilir. Bu işlem genelde manuel olarak gerçekleştirilir.
Yükte Kademe Değiştirebilen Trafolar :
Bu trafolarda trafo yükü beslerken kademe değiştirmek mümkündür. Böylelikle gerilim regülasyonu gerçekleştirilebilir. Pek çok trafoda yükte kademe değiştirme özelliği bulunmaktadır.
Şönt Reaktör:
Şönt reaktör hat ile nötr arasında bağlanan endüktif karakteristikli bir hat elemanıdır. Bu reaktörler iletim hattı veya yeraltı kablolarından akan endüktif akımları kompanze ederler. Genellikle çok uzun iletim EHV ve UHV hatlarında reaktif güç kontrolü için kullanılırlar.
Şönt reaktörler bu iletim hatlarının alıcı taraftaki, gönderen taraftaki ve ara trafo merkezlerinde tesis edilirler. Uzun iletim hatlarında yaklaşık 300 km gibi bir mesafeye kadar çıkabilen hattın ortasına yakın yerlere konulduklarında gerilimi sabit değerlerde tutma vazifesi görürler.
Şönt Kondensatörler:
Şönt kondensatörler faz iletkenleri arasına konulurlar ve daha çok hatta ait alıcı taraf trafo merkezleri, dağıtım trafo merkezleri, ve şalt merkezlerinde tesis edilirler. Bu elemanlar hatta reaktif volt-amper enjekte ederler. Üç fazlı ve bank şeklinde tesis edilirler.
Senkron Faz Düzenleyicisi
Senkron faz düzenleyicisi herhangi bir mekanik yüke bağlı olmayan bir senkron motordur. Hattın sonuna bağlanır. Bu düzenleyici yani senkron motor, uyarı sargılarının ikaz büyüklüğünü değiştirerek reaktif gücü duruma göre ya hatta enjekte ederler ya da hattan çekerler. Herhangi bir güç faktörü ve yük altındaki hattın gerilimini bu şekilde sabit tutarlar.
Seri VAR Sistemleri
Statik Var Kompenzatörleri, gerilimin referans değerden yüksek ya da düşük olduğu durumlarda ya hatta endüktif VAR enjekte ederler ya da hattan bu enerjiyi çekerler. Statik VAR kompenzatörlerinde devre kesiciler yerine tristörler kullanılır. Günümüzde bu yarıiletken cihazlar, mekanik şalterlerden daha hızlı olduğu ve geçici durum tepkilerini minimuma indirdiği için sıklıkla tercih edilir olmuşlardır.
Senkron faz düzenleyicisi herhangi bir mekanik yüke bağlı olmayan bir senkron motordur. Hattın sonuna bağlanır. Bu düzenleyici yani senkron motor, uyarı sargılarının ikaz büyüklüğünü değiştirerek reaktif gücü duruma göre ya hatta enjekte ederler ya da hattan çekerler. Herhangi bir güç faktörü ve yük altındaki hattın gerilimini bu şekilde sabit tutarlar.
Seri VAR Sistemleri
Statik Var Kompenzatörleri, gerilimin referans değerden yüksek ya da düşük olduğu durumlarda ya hatta endüktif VAR enjekte ederler ya da hattan bu enerjiyi çekerler. Statik VAR kompenzatörlerinde devre kesiciler yerine tristörler kullanılır. Günümüzde bu yarıiletken cihazlar, mekanik şalterlerden daha hızlı olduğu ve geçici durum tepkilerini minimuma indirdiği için sıklıkla tercih edilir olmuşlardır.
